Veerkracht ondersteunen bij ouders en kinderen van vluchtelingengezinnen

De sterke toename van het aantal vluchtelingen naar Europa in 2015-2016 gaat gepaard met een verschuiving van individuele asielaanvragen naar meer aanvragen van gezinnen met kinderen. Deze wijziging weerspiegelt zich nog onvoldoende in veranderingen in de praktijk van de vluchtelingenopvang. Praktijkwerkers vragen een perspectiefwissel: (1) van collectieve voorzieningen voor individuen naar meer aangepaste en kleinschaligere opvang voor familieverbanden, (2) van klemtoon op juridische en materiële hulp naar een meer psychosociale gezins- en ouderschapsgerichte aanpak voor volwassenen en een onderwijsgerichte en/of ontwikkelingbevorderende aanpak voor kinderen.

Het doel van ons onderzoek is te komen tot een geïntegreerde preventieve aanpak van vluchtelingengezinnen met kinderen. Innovatief is dat vier studierichtingen van onze hogeschool elkaar bevruchten: orthopedagogiek, sociaal werk, gezinswetenschappen en onderwijs in dit transdisciplinair onderzoeksproject.

Het preventieve karakter van de beoogde aanpak van vluchtelingengezinnen is een noodzakelijke en complementaire invalshoek naast de bestaande traumagerichte benaderingen van vluchtelingen. Preventief betekent 'niet wachten tot eerste tekens van trauma zich vertonen', maar reeds tijdens het eerste verblijfsjaar de sterkte of veerkracht bevorderen. Uit onderzoek blijkt immers dat mentale gezondheid, maatschappelijke integratie en reductie van trauma-effecten, alsook op langere termijn succes in het onderwijs van kinderen en sociaal-economisch progressie van volwassenen, gerelateerd zijn aan veerkrachtgerichte psychosociale en onderwijskundige initiatieven vlak na aankomst. Daarom willen we de sterktes en de tekorten van de actuele opvang achterhalen en concrete stappen naar een meer geïntegreerde aanpak aanreiken, op basis van interviews met begeleiders en met de ouders en kinderen van deze gezinnen zelf, aangevuld met een literatuursurvey over de noden van en de opvang voor vluchtelingengezinnen.

We zetten een casusgerichte studie op: via semi-gestructureerde interviews met ouders, en spel- en gesprekstechnieken bij kinderen, komen de gezinnen zelf aan het woord. Per casus bevragen we tevens de relevante professionals uit hulpverlening, opvang en onderwijs. Focusgroepen met de begeleiders op diverse momenten van deze studie dienen om een lerend netwerk te vormen waarbij manieren van aanpak onderling gedeeld worden, aangepast aan de actuele stand van zaken van de literatuur én op basis van aanbevelingen en ervaringen op de werkvloer.

Dit onderzoek sluit aan bij een centraal speerpunt van onze hogeschool (superdiversiteit). Het biedt een meerwaarde aan werkveld en samenleving, én aan het onderwijs in de betrokken studierichtingen (in vakken, eindwerken en verdere onderzoeksvragen). Nationale en Europese verankering van de onderzoekers, zowel in praktijkwerk als in onderzoeksnetwerken over opvang van vluchtelingen, draagt sterk bij tot de disseminatiemogelijkheden via onderwijs, vormingen en publicaties.