Gelijkwaardig ouderschap in dialoog, in materiaal en in beeld
Als organisatie voor opvoedingsondersteuning aan ouders in een kwetsbare situatie wil Home-Start Vlaanderen ouders versterken bij het invullen van hun ouderrol op een gelijkwaardige manier. Het Kenniscentrum Gezinswetenschappen zet samen met hen een tweejarig participatie- en ontwikkelingstraject op. Het project werd ons gegund vanuit de projectoproep ‘Gedeeld en betrokken ouderschap’ van de Vlaamse Overheid, Afdeling Gelijke Kansen, Integratie en Inburgering. Ook het Steunpunt Kunstintegratie (KU Leuven) kende ons een subsidie toe.
Zowel studenten van de opleiding Gezinswetenschappen (Odisee) als van de opleiding Fotografie (Luca School of Arts) werken mee aan dit project.
Vaderbetrokkenheid: afwezig of onzichtbaar?
In de praktijk zien we dat de vaderbetrokkenheid minder aanwezig of althans minder zichtbaar is in gezinnen die zich in een maatschappelijk kwetsbare situatie bevinden. Tegelijk richten opvoedingsondersteunende instanties, waaronder Home-Start zelf, zich vaak op een impliciete manier op de moeder als primaire opvoeder. Ook heel wat van de vrijwilligers zijn vrouwen waardoor het moederperspectief makkelijker de bovenhand neemt.
In een vooronderzoek onderzocht het Kenniscentrum Gezinswetenschappen de impact van de vrijwilligerswerking van Home-Start op de gezinnen. We zien daarin de vaststelling bevestigd dat preventieve gezinsondersteuning vooral en in de eerste plaats moeders bereikt. Het rapport beval ook aan om vaderbetrokkenheid in kaart te brengen en er sterker op in te zetten.
Luisteren naar gezinnen
We hanteren een bottom-up benadering. Inzetten op gelijkwaardig ouderschap kan niet zonder te luisteren naar vaders, moeders én hun kinderen. Cruciale onderliggende vraag is: welke betekenis geven de gezinsleden zelf aan ouderlijke betrokkenheid en aan gelijkwaardig ouderschap, ook als vader en moeder niet langer bij elkaar zijn, of er andere zorg- en ouderfiguren bij de opvoeding betrokken zijn?
Dialoog, materiaal en beeld
Het participatie- en ontwikkelingstraject bestaat uit 3 componenten: dialoog, materiaal en beeld.
In de DIALOOG-component gaan we na hoe gezinsleden in een situatie van maatschappelijke kwetsbaarheid zelf 'gelijkwaardig ouderschap' invullen. Meer concreet voorzien we minimum 10 individuele vader-moeder-kind interviews én minimum 3 homogene focusgroepen van ‘vaders’, ‘moeders’ en ‘kinderen’. Dat laat ons toe om het concept ‘gelijkwaardig ouderschap’ te begrijpen vanuit het perspectief van gezinnen én kinderen in een kwetsbare situatie zelf, eerder dan vanuit het maatschappelijk opgemerkt vermeend gebrek aan vaderbetrokkenheid (in vergelijking met moeders).
In de MATERIAAL-component verwerken we de ervaringen, betekenisgeving en verwachtingen van de gezinnen op een duurzame manier in de werking van Home-Start zelf.
Doel is om de gespreksleidraad en de lespakketten voor de vrijwilligers van Home-Start, beschikbaar te stellen zodat ze ook andere instanties op het terrein van gezinsondersteuning kunnen inspireren.
In de BEELD-component brengen we succesindicatoren en drempels van gelijkwaardig ouderschap bij gezinnen in een kwetsbare situatie letterlijk ‘in beeld’: citaten, audiovisueel materiaal, (opgenomen) nagesprekken met de betrokken gezinnen,… Via publieke toonmomenten stellen we de beeldvorming van (gelijkwaardig) ouderschap en opvoeding in een kwetsbare situatie bij. Zo groeit het begrip voor de diversiteit aan opvoedingssituaties.
Onderzoeksteam
Voor Home-Start:
- Karlien Craps, algemeen coördinator Home-Start Domo vzw
- Britt Dierckx, beleids- en vormingsmedewerker Home-Start Domo vzw
- Mieja Engelen, Home-Start Hasselt vzw
- Miet Vanbeckevoort, Home-Start StapSteen vzw
Voor het Kenniscentrum:
- Philippe Noens
- Kristien Nys
Voor Luca School of Arts:
- An Debie
