Veranderende gezinsdynamieken bij vluchtelingengezinnen
In dit project bieden we hulpverleners kennis en handvaten in het omgaan met rolverschuivingen en veranderende gezinsdynamieken bij vluchtelingengezinnen. Door middel van een literatuur- en praktijkverkenning en een langdurige opvolging van een aantal vluchtelingengezinnen die in de opvang verblijven, ontwikkelen we een divers-sensitieve benadering van ouderschap, opgroeien en gezinsdynamieken na (gedwongen) migratie. Vervolgens gaan we experimenteren met deze benadering in verschillende opvangcentra en ontwikkelen we een aantal ondersteuningsvormen op maat. Tenslotte vertalen we onze inzichten naar een vormingspakket en een inspiratiegids voor de ganse opvangsector en voor andere hulpverleners die werken met gezinnen na (gedwongen) migratie.
Uit eerder onderzoek en vormingen (Groeninck et al., 2019; Fournier et al., 2022) weten we dat hulpverleners betrokken bij vluchtelingengezinnen veel vragen stellen over wat zij ‘parentificatie’ noemen; een term die in de psychologie fel besproken is en in haar klassieke betekenis verwijst naar gezinsdynamische veranderingen waarbij kinderen emotionele, praktische en logistieke verantwoordelijkheden overnemen van hun ouders, en de grenzen tussen ouder en kind vervagen (Boszormanyi-Nagy & Spark, 2014; Lutman, 2019). Hulpverleners maken zich zorgen over de ontwikkeling, identiteit en het welzijn van minderjarigen, die ouderlijke taken opnemen zoals zorgen voor brussen, vertalen in contact met officiële instanties, en gezinsleden (op afstand) financieel ondersteunen. Deze zorgen worden gevoed door de bestaande kennis over ‘parentificatie’, die ontstond in een Westerse context, en die vooral de negatieve gevolgen voor het kind op de lange termijn beschrijft (Jurkovic, 1997).
Met dit project willen we hulpverleners kennis en handvaten bieden in het omgaan met veranderende gezinsdynamieken bij vluchtelingengezinnen. Het project bestaat uit drie fasen, die we zullen doorlopen in nauwe samenwerking met Fedasil (formele partner van dit project) en met een intervisiegroep van psychosociale begeleiders en therapeuten uit verschillende organisaties.
- In een eerste fase ontwikkelen we leefwereldlijke kennis over hoe vluchtelingengezinnen zelf ouderschap en opgroeien invullen, en welke betekenis ze bijgevolg geven aan veranderende gezinsdynamieken na migratie. Dit doen we door middel van gerichte en langdurige participatieve observatie bij gezinnen waarbij we regelmatige gesprekken hebben met ouders, kinderen én begeleiders.
- In een tweede fase vertalen we de ontwikkelde kennis naar een divers-sensitieve benadering van ouderschap en opgroeien na (gedwongen) migratie in de opvang. Ook ontwikkelen en implementeren we op basis van deze benaderingswijze enkele betekenisvolle ondersteuningsvormen, die werkzaam zijn voor ouders en kinderen in hun omgang met veranderende gezinsdynamieken. We testen en evalueren ondersteuningsvormen binnen de context van opvangcentra, en documenteren de leer-en onderhandelingsprocessen die optreden.
- In een derde fase delen we de ontwikkelde kennis en methodieken met opvangmedewerkers van het hele opvangnetwerk, met andere professionals betrokken op vluchtelingengezinnen, en bij uitbreiding gezinnen na (gedwongen) migratie. We verspreiden de leefwereldlijke inzichten en divers-sensitieve (onder)handelingstactieken die relevant kunnen zijn voor een pertinente benadering en, waar wenselijk, ondersteuning van gezinnen na (gedwongen) migratie, en verspreiden dit in de vorm van navorming en een inspiratiegids. Specifiek voor Fedasil formuleren we concrete beleidsaanbevelingen voor de dagelijkse ondersteuning van gezinnen in opvangcentra.
