Kind zijn in een asielcentrum
Kansen voor begeleide kinderen in opvang verbeteren
Gezinnen met kinderen vormen een bijzondere groep in de asielopvang. Hoe kan je de kansen van kinderen en gezinnen in de opvang versterken? Met die vraag ging het Kenniscentrum Gezinswetenschappen aan de slag, op vraag van Fedasil, in nauwe samenwerking met het Kinderrechtencommissariaat, en met de steun het Europees Fonds voor Asiel, Migratie en Integratie (AMIF).
Gedurende twee jaar interviewden de onderzoekers in de opvangcentra bijna 150 kinderen, jongeren, gezinnen, hulpverleners en beleidsmedewerkers.
Resultaten
- een boek in twee talen (NL/FR) waarin we de stem laten horen van kinderen, ouders en opvangmedewerkers, op basis van ons onderzoek;
- een visietekst in drie talen (NL/FR/ENG) op een gepaste begeleiding van kinderen en gezinnen in de opvang, in co-creatie met de opvangpartners van Fedasil, Rode Kruis, Caritas, Croix Rouge en met het Kinderrechtencommissariaat;
- een vormingspakket om die visie in de dagelijkse opvang waar te maken;
- een analyse-instrument in twee talen (NL/FR) waarmee de opvangcentra zelf de balans kunnen opmaken en concreet kunnen bekijken hoe ze hun centrum (nog meer) kind- en gezinsvriendelijk kunnen maken.
Op 17 juni 2022, tijdens een tweetalige studiedag op Campus Schaarbeek, stelden we de onderzoeksresultaten voor en overhandigden we het boek en de visietekst aan de opvangpartners en de beleidsmakers; 70 mensen namen deel.
De Franse versie van het boek verscheen in juni 2023.
Op 13 juni 2024 stelden we het analyse-instrument voor tijdens een tweetalig vormingsmoment voor de medewerkers van de asielcentra.
Andere output
- De onderzoekers rapporteerden in een drietal hoofdstukken over het onderzoek in het boek ‘Gezinnen na migratie. Hulpverlening en gezinsbeleid in een superdiverse samenleving’, dat verscheen in mei 2022.
- Op 3 februari 2022 publiceerden de onderzoekers het opiniestuk 'Hoe maak je van asielcentra kindvriendelijke plekken?' op Sociaal.Net.
- De onderzoekers gaven presentaties op de conferentie van IMISCOE (International Migration Research Network) in maart 2022 (Duisburg, online) en in juni-juli 2022 in Oslo.
- Op 20 november 2023 was Katja Fournier te gast bij het Acco-webinar naar aanleiding van de Dag van de Kinderrechten. Ze gaf er de presentatie 'Kind zijn in een asielcentrum: Hoe beleven zij (on)veiligheid en wat betekent dit voor hulpverleners?'. Je kan de opnames van het webinar hier bekijken.
- In de Working Paper 'Wat asielzoekers en opvangmedewerkers delen' voor de Associatiewerkgroep ‘Sociaalwerkonderzoek’ KU Leuven (2024) analyseren Katja Fournier, Kaat Van Acker & Dirk Geldof hoe sociaal werkers in de vaak precaire residentiële settings zich moeten verhouden tot het onrecht waarmee ze dagelijks te maken krijgen en waarvan ze deel uitmaken. Ze vragen meer aandacht hiervoor in intervisie en supervisie.
- Op 16 juni 2023 stelde Dirk Geldof dit project voor op de Internationale Migrationskonferenz 'Jugend in Migrationsgesellschaften' in Keulen: Growing up in an asylum centre. The lived experience of children & youngsters in Belgian asylum centres.
- Van Acker, K., Fournier, K., & Geldof, D. ( April 13 2023). Narratives of parenthood and childhood among refugee families residing in collective reception centers: On declining parental agency and institutionalized forms of parentification. Paper presented on ECSWR conference “Social work research through and towards human relationships”.
- Fournier, K., Van Acker, K. & Geldof, D. (2023). Hoe samen werken aan/voor veiligere opvangcentra voor (asielzoekende) kinderen? Vlaams-Nederlandse Conferentie Onderzoek Sociaal Werk en Pedagogiek (14-15 september 2023)
- Van Daele, S., Piessens, A., Het centrum door kinderogen: onverwachte reacties als eye-opener voor reflectie over de dagelijkse omgang met kinderen. Vlaams-Nederlandse Conferentie Onderzoek Sociaal Werk en Pedagogiek (14-15 september 2023)
- Gastcollege ‘Growing up in an asylum centre. The lived experience of children & youngsters in Belgian asylum centres.’ op de Universiteit van Lille (Frankrijk) door Dirk Geldof (3 oktober 2023)
- Keynote- Introduction générale pour la conférence « Quel accueil »: Area 42 Bruxelles (23/01/2023)
- Siska van Daele - An Piessens : De wereld onderzoeken met kinderen op de vlucht: een pleidooi voor een flexibele participatiepraktijk in opvangcentra en op school. Bijdrage vooor het Opgroeien Congres (08/12/2023)
Vervolg
In de periode 2023-2025 werken we verder met AMIF-middelen aan meer kind- en gezinsvriendelijke asielopvang in het opvangnetwerk van Fedasil, Rode Kruis, Caritas en Croix Rouge. Het wordt een combinatie van
- onderzoek;
- vormingen;
- ontwikkeling van analyse-instrumenten;
- begeleiding van opvangcentra op het terrein.
Vanuit het kenniscentrum werken Katja Fournier, Dirk Geldof, Anke Heyerick (tot jan 2024), Margot Lavent (vanaf nov 2023), Kaat Van Acker en Claire Wiewauters mee aan het vervolgonderzoek.
Onze partners zijn het Onderzoekscentrum Pedagogie in de Praktijk van de Karel de Grotehogeschool en de Franstalige collega's van Défense des Enfants Belgique (DEI).
Kind zijn in een asielcentrum
Hoe ervaren kinderen en gezinnen de huidige opvangcentra? Hoe vervullen ouders hun rol met de beperkingen die er zijn? Waarmee worstelen medewerkers? En vooral: hoe maak je werk van kind- en gezinsvriendelijke opvangcentra?
Dit boek laat de stem horen van kinderen, ouders en opvangmedewerkers, op basis van onderzoek in asielcentra. Het reikt concrete tips aan om de dagelijkse werking te verbeteren en doet aanbevelingen voor een meer kind- en gezinsgericht opvangbeleid. Zodat kinderen op de vlucht in de eerste plaats kinderen kunnen zijn, met maximale kansen voor hun toekomst.
Inhoud:
- Kinderen en gezinnen in de opvang beter ondersteunen
- Naar een kindvisie in cocreatie: methodologie en aanpak
- Kindertijd en ouderschap in de opvang
- Positieve gezinsdynamieken ondersteunen
- De [on]veiligheid van opvangcentra voor kinderen en gezinnen
- Samen werk maken van veilige opvangcentra
- Werken aan het psychosociaal welzijn van gezinnen
- Schakelen en verbinden naar onderwijs en vrije tijd
- Kind- en gezinsvriendelijk werken als opvangmedewerker
- The ways forward... Aanbevelingen voor het beleid
Hiernaast kan je alvast het boek inkijken of het bij de uitgever bestellen.
Acht leidende principes voor een kind- en gezinsvriendelijke opvang
In een eerste fase van het onderzoek brachten we internationale visies en goede praktijken in opvangcentra in kaart, alsook de ondersteuningsnoden van kinderen, ouders en hulpverleners. Dat gebeurde via een literatuurstudie en de exploratie van goede praktijken in België, Nederland, Duitsland, Frankrijk en Finland (zowel netwerkbrede beleidslijnen als operationele praktijken) op basis van interviews en bezoeken, en negen casestudies van opvangcentra in Vlaanderen en Wallonië met interviews met kinderen, ouders van (jonge) kinderen en hulpverleners. De kinderen werden geïnterviewd met behulp van een door ons eigen kenniscentrum ontwikkelde methodiek, Wortelen in nieuwe aarde.
Op basis van de resultaten van dit vooronderzoek ontwikkelden we een visietekst in co-creatie met de opvangpartners van Fedasil, Rode Kruis, Caritas, Croix Rouge en met het Kinderrechtencommissariaat.
De visietekst omvat de basisvoorwaarden en aandachtspunten voor een kind- en gezinsvriendelijke opvang, op basis van acht leidende principes om de kansen van kinderen in opvang te versterken.
Deze visietekst bestaat in een Nederlandse, een Franse en een Engelse versie.
Hoe kindvriendelijk is jouw asielcentrum?
Gebaseerd op de visietekst ontwikkelden we een analyse-instrument om de kindvriendelijkheid van asielopvang in beeld te brengen.
Aan de hand hiervan kunnen opvangcentra hun eigen werking screenen en vinden ze aanknopingspunten voor verbeteringsprocessen.
Hiermee zetten we een nieuwe stap richting een verdere operationalisering van deze gedeelde visie.
Persartikels naar aanleiding van de boekpresentatie
- Onderzoekers brengen leefwereld van kinderen in asielcentra in kaart: “Velen krijgen direct of indirect te maken met vormen van geweld”, Gazet van Antwerpen, 17/06/22
- Belgische asielcentra geen veilige plek voor kinderen: ze zien er geweld en seksueel overschrijdend gedrag, Het Laatste Nieuws, 17/06/22
- Belgische asielcentra “niet veilig”: “Kinderen zien geweld en seksueel overschrijdend gedrag”, in Het Nieuwsblad en in Het Belang van Limburg, 17/06/22
- Asielcentra moeten gezins- en kindvriendelijker. Onderzoeker Dirk Geldof legt uit hoe dat kan, in een interview met De Standaard op 21/06/22.
Trainings-, vormings- en intervisiesessies
Naast onze visietekst bieden we aan de opvangpartners trainings-, vormings- en intervisiesessies, in het Nederlands en in het Frans. In deze opleidingen vertrekken we zoveel mogelijk vanuit de praktijk, met verschillende praktische en reflectieve oefeningen. We reiken ook theoretische kaders aan, met directe linken naar de praktijk.
Hoe zit deze vorming er concreet uit?
Het doel is om de medewerkers te enthousiasmeren, informeren, ondersteunen en concrete handvatten aan te reiken over de noden van kinderen en gezinnen (module 1), het ondersteunen van positieve gezinsdynamieken (module 2) en het verhogen van de veiligheid voor kinderen en gezinnen in het centrum (module 3).
We leren om ouders meer aan te spreken in hun ouderrol, ouders meer inspraak te geven, ze beter informeren zodat we kunnen samenwerken, samen op zoek gaan naar oplossingen die beter werken voor de kinderen.
